Preparaty z karbieńca stosuje się w niektórych chorobach sutka u kobiet, a zwłaszcza bólach sutka o charakterze nerwobólów nerwów międzyżebrowych. Nadto w zakłóceniach cyklu miesięcznego u kobiet.
Karbieniec pospolity/ Lycopus europaeus L/ jest byliną występującą w stanie naturalnym w Europie i na Syberii przeniesioną przez człowieka do Ameryki Północnej, Afryki i Australii.
Karbieniec wytwarza pełzające podziemne kłącze z rozłogami. Z kłącza wyrasta łodyga wzniesiona, 03-1,o m wysoka, gałęziasta.Liście w zarysie podłużnie jajowate lub lub podłużnie lancetowate, ostre, nagie lub owłosione, naprzeciwległe, piętrami skrzyżowane.
Liście zwłaszcza dolne, pierzasto wcinane.Kwiaty drobne w gęstych wielokwiatowych okółkach w kĄtach górnych liści.
Kielich 10 nerwowy o 5 jednakowych, szydlasto zaostrzonych ząbkach, dłuższych od rurki .Korona kwiatowa 4-5 mm długości, biała z czerwonymi kropkami, w gardzieli owłosiona.Dwa pręciki dobrze rozwinięte, a dwa zredukowane do krótkich prątniczków.
Kwitnie od lipca do września.Owocem są 3-4 boczne rozłupki na szczycie ucięte.
Do celów leczniczych zbiera się na początku kwitnienia w lipcu lub sierpniu dobrze rozwinięte, ulistnione nie zdrewniałe, górne części pędów karbieńca i suszy w miejscach zacienionych i przewiewnych.
Surowcem leczniczym jest ziele karbieńca Herba Lycopi Równowartościowego surowca dostarcza blisko spokrewniony karbieniec wirginijski Lycopus wirginicus, pochodzący z Ameryki Północnej.
Podstawowe związki czynne
Ziele karbieńca zawiera flawonoidy / m.in. glikozydy, luteoniny i apigeniny /, nieco saponin, ok. 10 procent garbników typu charakterystycznego dla rodziny wargowych, fenolokwasy / np kwas kawowy,, chlorogenowy, synapinowy i rozmarynowy oraz wykryty w 1970 r kwas litospermowy, któremu przypisywano główne działanie surowca/, triterpeny / np kwas ursolowy /, steridy / np sitosterol/ oraz 0, 075- 0, 2 % olejku eterycznego Popiołu 8-10%, w tym około 0, 1% fluorków.
Ziele karbieńca od dawna było zalecane w lecznictwie ludowym wielu krajów.
Stosowano je jako lek garbnikowy w biegunkach i krwawieniach płucnych oraz jako środek przeciwgorączkowy i nasercowy.
Jednak dopiero w 1930 r Volk wskazał jako właściwy zakres zastosowania tego ziela- lekkie przypadki wola. W 1938 roku G.Madaus opisał ziele karbieńca wirginijskiego jako skuteczny środek w nadczynności tarczycy oraz związanymi z tym zaburzeniami pracy serca.
W czasie II wojny światowej wykazano, że ziele karbieńca wirginijskiego i karbieńca pospolitego są identyczne w działaniu.
W latach osiemdziesiątych zwrócono uwagę na wpływ wyciągów z ziela karbieńca na gruczoły płciowe.
Intensywne badania prowadzone w Niemczech pod kierunkiem Madausa, następnie Hillera oraz Kempera wyjaśniły w dużym stopniu mechanizm działania wyciągów z ziela obu gatunków karbieńca.
Związki czynne tego ziela wiążą i unieczynniają hormon tyreotropowy przysadki mózgowej / który w normalnych warunkach pobudza czynność tarczycy i gonadotropowy / pobudzający czynność gruczolów płciowych / W wyniku tego następuje zmniejszenie wydzielania przez tarczycę hormonów tyroksyny i trójjodotyroniny, które będąc w nadmiarze przy nadczynności tarczycy powodują znaczne zwiększenie podstawowej przemiany materii ustroju i wywierają niekorzystny wpływ na uklad nerwowy i i uklad krążenia.
Również wytwarzanie hormonów płciowych przez gruczoły płciowe jest sterowane przez przysadkę za pośrednictwem wspomnianych już hormonów gonadotropowych.
Preparaty z karbieńca stosuje się w niektórych chorobach sutka u kobiet, a zwlaszcza bólach sutka o charakterze nerwobolów nerwów międzyżebrowych. Nadto w zakłóceniach cyklu miesiecznego.
Dotąd nie udało się ustalić , jakie składniki karbieńca wywierają działanie lecznicze.
Warto podkreślić , że zarówno działanie karbieńca na tarczycę, jak również na gruczoły płciowe jest silne i nie ustępuje stosowanym w tych celach preparatom chemicznym.
Stąd też nie zaleca się samoleczenia preparatami z ziela karbieńca, ale stosowanie ich pod nadzorem doświadczonego specjalisty lekarza znającego lecznicze działanie ziół.
W wielu krajach na świecie znajdują sie w aptekach dziesiątki gotowych preparatów zawierających wyciągi z karbieńca.
Napar z ziela karbieńca: dwie łyżeczki do herbaty ziela zalać w termosie 2 szklankami wrzącej wody.Termos zakręcić i odstawić na godzinę.Pić dwa razy dziennie szklankę naparu po jedzeniu w stanach nerwowych i zaburzeniach czynności serca wywolanych nadczynnością tarczycy.
ZIOŁOLECZNICTWO LUDOWE 