Witaj,
Schorzenia układu oddechowego należą do najczęściej występujących w wieku rozwojowym i od wielu lat obserwuje się narastającą falę tych zachorowań, zarówno schorzenia infekcyjne dróg oddechowych, jak i choroby zapalno-alergiczne.Leczenie tych schorzeń opiera się zazwyczaj na rutynowym stosowaniu antybiotyków i sulfonamidów, a alternatywną dla nich mogłyby być leki pochodzenia roślinnego podawane w przypadku wielu chorób o łagodnym przebiegu.
Należy podkreślić jednak, że stosowanie w pneumonologii leków pochodzenia roślinnego jest postępowaniem objawowym, a nie przyczynowym. Takie leczenie najczęściej stanowi jedyną możliwość przyjścia z pomocą choremu.
Wspomniane wyżej choroby stanowią ważny problem medycyny wieku rozwojowego, stając się coraz częściej problemem ogólnospołecznym.
Dotyczy on nie tylko dzieci w różnych okresach ich życia, lecz przede wszystkim faktu, że często niedoleczone choroby układu oddechowego w wieku młodzieńczym rzutują na zachorowalność w wieku dojrzałym. Wtedy schorzenia te w rozpoczynającym się wieku produkcyjnym są najczęstszą przyczyną absencji w pracy.
Po wielu latach mogą być nawet przyczyną tzw. inwalidztwa oddechowego. Wobec powyższego, leczenie tych chorób powinno być wielokierunkowe uwzględniające leczenie klasyczne w czasie zaostrzeń i z rehabilitacją jak i terapią lekami roślinnymi, które to leczenie klasyczne świetnie uzupełnia, zwłaszcza w okresie przewlekających i nawrotowych zmian.
Fitoterapia pneumonologiczna dysponuje wieloma gotowymi specyfikami o zróżnicowanym, często kompleksowym działaniu. Najszerzej reprezentowane w leczeniu chorób układu oddechowego są leki pochodzenia roślinnego, które powodują: upłynnianie gęstej, zalegającej wydzieliny oskrzelowej, hypersekrecję oskrzelową oraz działają wykrztuśnie.
Leki te wspomagają zarówno mechanizmy samooczyszczania dróg oddechowych, jak i upłynniają zalegającą lepką wydzielinę oskrzelową, powodując szybkie jej usuwanie.
Leki te stosuje się zazwyczaj w godzinach rannych, kiedy chorzy na przewlekłe i nawracające choroby układu oddechowego odkrztuszają znaczne ilości wydzieliny nagromadzonej podczas snu.
Uzupełnieniem działania tych leków jest stosowanie kinezyterapii oraz drenażu ułożeniowego. W tej grupie leków stosuje się m.in.:
Apitussic – syrop (ziołomiód sosnowy, gwajakolosulfinian potasu), działanie wykrztuśne.
Babicum – syrop, działanie wykrztuśne i łagodzące kaszel.
Bronchicum eliksir – płyn (nalewka z ziela grindelli, korzenia pierwiosnka, korzenia biedrzeńca,
liści tymianku i olejku eukaliptusowego), działanie głównie wykrztuśne.
Bronchicum Paracelsus – pastylki do ssania (wyciągi z biedrzeńca, pierwiosnka, gliceryzynianu, mentolu, prokainy), działanie wykrztuśne.
Bronchicum Paracelsus – syrop (nalewka z ziela grindelli, korzenia biedrzeńca i pierwiosnka, kwiatów róży, ziela tymianku, miodu), działanie wykrztuśne.
Bronchomil – syrop (wyciąg z tymianku, soku z babki), działanie przeciwzapalne i wykrztuśne.
Bronchopect – krople (wyciąg z bluszczu), działanie wykrztuśne i łagodne działanie bronchospazmolityczne.
Bronchosol – płyn (wyciąg z tymianku i pierwiosnka), działanie upłynniające wydzielinę.
Drosetux – syrop homeopatyczny, działanie przeciwkaszlowe.
Echinasal – syrop (sok z jeżówki, wyciąg z ziela doględy, liści babki i owoców dzikiej róży), działanie wykrztuśne, ale również przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i immunostymulujące.
Grindemel N – syrop (przygotowany na miodzie pszczelim, lipowym zawierający wyciągi z grindelli, biedrzeńca, pierwiosnka, omanu, tymianku), działanie wykrztuśne.
Hedeliicum – płyn (wyciąg z liści bluszczu, tymianku), działanie wykrztuśne.
Hedelix – syrop (wyciąg z liści bluszczu), działanie wykrztuśne.
Herbapect – syrop (wyciąg z ziela tymianku i korzenia pierwiosnka, gwajakolosulfonianu potasu i sorbitolu), działanie wykrztuśne, przeciwzapalne i nieznacznie łagodzące kaszel.
Mel Farfarae – syrop, działanie wykrztuśne i łagodzące kaszel.
Pastylki wykrztuśne – pastylki do ssania (gwajakolosulfonian potasu, wyciąg z korzenia lukrecji, miód), działanie wykrztuśne i nieznacznie przeciwkaszlowe.
Plantagen – syrop (wyciąg z babki lancetowatej), działanie przeciwzapalne, wykrztuśne i przeciwskurczowe.
Plantaginis – syrop (wyciąg z babki lancetowatej), działanie przeciwzapalne, wykrztuśne i przeciwskurczowe.
Saponarex – płyn (wyciąg z mydlnicy lekarskiej, babki lancetowatej i tymianku), działanie upłynniające i wykrztuśne.
Sinupret – krople i drażetki (wyciąg z babki lancetowatej), działanie wykrztuśne.
Sir. Pini comp. – syrop (wyciąg z tymianku, glistnika, kopru, fosforanu kodeiny, mleczanu wapnia, kwas fosforowy), działanie wykrztuśne, ale równocześnie przeciwkaszlowe (kodeina).
Sir. Tymi comp. – syrop (wyciąg z ziela tymianku, tymolu, wodorotlenek amonu, bromek amonu), działanie wykrztuśne.
Sir. Verbasci – syrop (wyciąg ze świeżych kwiatów dziewanny), działanie wykrztuśne.
Tussipect – syrop (wyciąg z tymianku, lukrecji i korzenia goryczki, saponiny, tymolu, chlorowodorek efedryny), działanie wykrztuśne, przeciwzapalne i odkażające błonę śluzową jamy ustnej.
Tussipect – tabletki.
Tussipini – syrop (wyciąg z sosny, glistnika i kopru, fosforan kodeiny), działanie wykrztuśne i przeciwkaszlowe (kodeina).
Tussipini D – syrop bez kodeiny dla dzieci młodszych.
Uporczywy, suchy kaszel można złagodzić lub całkowicie zlikwidować poprzez podanie leków przeciwkaszlowych. Preparaty tej grupy przynoszą ulgę chorym z długotrwałym, męczącym i wyczerpującym kaszlem. Należą do niej m.in.:
Azarina – tabletki (ziele kopytnika, korzeń omanu i lukrecji, ziele glistnika, ol. anyżowy i fosforan kodeiny), działanie przeciwkaszlowe (hamuje nadmierne odruchy kaszlowe) i wykrztuśne.
Pectosol – krople (wyciąg z korzeni omanu, mydlnicy lekarskiej, macierzanki, ziela hyzopu i plechy porostu islandzkiego), działanie przeciwkaszlowe i przy utrudnionym odkrztuszaniu.
Pectosy – pastylki przeciwkaszlowe.
Rubital – syrop prawoślazowo-malinowy, działanie przeciwkaszlowe.
Rubital comp. – syrop prawoślazowo-malinowy + chlorowodorek efedryny, działanie przeciwkaszlowe.
Sir. Althae – syrop prawoślazowy, działanie przeciwkaszlowe.
Tymianek i podbiał – pastylki do ssania (wyciąg z tymianku i podbiału), działanie przeciwkaszlowe.
Do łagodzenia suchego kaszlu i nawilżania śluzówek dróg oddechowych wykorzystać można gotowe mieszanki osłaniające, złożone z surowców śluzowych, np. Fitomix V, Pectosan, Neopectosan, Bronchial, Pulmosan lub osłaniająco-wykrztuśne: Fitomix II, Pectovit, Tussifloss, Expefloss, Tussisten i zioła wykrztuśne.
Fitoterapeutyki stosuje się również w infekcji dróg oddechowych, podając odpowiednie leki o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym, np. Alliofil, Algorin, Propolin, Sir. Alcep,
fil, Algorin, Propolin, Sir. Alcep, Plantifort i Pirosil.
Jest to grupa preparatów uzupełniających terapię lekami syntetycznymi o szerokim zakresie działania.
Najdogodniejszą jednak drogą podania leku w schorzeniach układu oddechowego wydaje się być droga aerogenna, ponieważ najczęściej zależy nam na miejscowym działaniu leku w narządzie oddechowym.
Dlatego też aerozoloterapia stanowi najcenniejszą drogę podania leku, która w wielu przypadkach powinna być drogą z wyboru.
Szczególną przydatność do przygotowania leków aerozolowych wykazują olejki eteryczne.
Z najczęściej wykorzystywanych w pneumonologii olejków eterycznych należy wymienić takie jak:
olejek anyżowy (Ol. Anisi) oraz olejek koprowy (Ol. Foeniculi) – o szczególnie cennych właściwościach polegających na przyspieszeniu ruchu rzęsek aparatu migawkowego jak również o łagodnym działaniu wykrztuśnym i sekretomotorycznym;
olejek cynamonowy (Ol. Cinnamomi), olejek goździkowy (Ol. Caryophylli), olejek tymiankowy (Ol. Thymi), olejek z drzewa herbacianego – wykazują właściwości przeciwbakteryjne;
olejek jodłowy (Ol. Abietis), olejek sosnowy (Ol. Poni silvestris), olejek kosodrzewinowy (Ol. Pini pumilionis), olejek świerkowy (Ol. Piceae) – działanie wykrztuśne, bakteriobójcze i rozkurczowe;
olejek eukaliptusowy (Ol. Eucalypti) – działanie bakteriobójcze, wykrztuśne i rozkurczowe;
olejek miętowy (Ol. Menthae piperitae) – działanie bakteriobójcze i lekko znieczulające (należy stosować ostrożnie u chorych alergicznych)./ mam na uwadze tylko naturalne olejki eteryczne np. Dr Beta
W aptekach jest natomiast cały szereg leków do domowych inhalacji parowych, będących w gruncie rzeczy olejkami eterycznymi pojedynczymi lub ich mieszaninami. Metoda ta, stosowana jeszcze mimo wielu zastrzeżeń ; powinno się ograniczyć jej stosowanie u osobników nadreaktywnych.
Z gotowych złożonych preparatów do inhalacji parowych wymienić m.in. należy:
Amol – (roztwór etanolowy olejków: melisy indyjskiej, muszkatołowego, goździkowego, cynamonowego, cytrynowego, mięty pieprzowej, lawendowego oraz mentolu).
Argol – (roztwór etanolowy olejków: melisowego, cynamonowego, tymiankowego, cytrynowego, muszkatołowego, goździkowego, kolendrowego, miętowego i mentolu).
Aromatol – (roztwór etanolowy olejków: melisowego, goździkowego, cynamonowego, cytrynowego, z mięty pieprzowej, lawendowego i mentolu).
Bronchicum Inhalat – (emulsja: eukaliptol, terpineol, olejek sosnowy, tymiankowy i rozmarynowy).
Inhal-Mix – (roztwór etanolowy olejków: eukaliptusowego, majerankowego, szałwiowego, tymiankowego i z mięty pieprzowej).
Inhalosol – (ol. tymiankowy, szałwiowy, sosnowy).
Mentoklar – (ol. eukaliptusowy, terpentynowy, miętowy, tymiankowy, cedrowy oraz mentol).
Noval – (roztwór etanolowy olejków: melisy indyjskiej, goździkowego, cynamonowego, cytrynowego, miętowego, lawendowego, eukaliptusowego, tatarakowego, arcydzięglowego i mentolu).
Olbas oil – (ol. kajuputowy, goździkowy, eukaliptusowy, z owoców jałowca, brzozowy, miętowy i mentol).
Pectobonisol – (sok z babki, jeżówki, nalewki z lipy, lukrecji, mięty i wyciągów z tymianku).
Salviasept – (olejki szałwiowy, tymiankowy, majerankowy, miętowy, goździkowy, mentol i wyciągi płynne z koszyczków rumianku, liści szałwi, ziela krwawnika, ziela mięty pieprzowej, ziela tymianku i owoców kopru).
Specyficzną formę leków wziewnych stanowią też balsamy roślinne i maści zawierające łatwo lotne substancje roślinne o wysokiej prężności par. Preparaty te stosowane były od dawna do nacierania klatki piersiowej i przygotowania inhalacji parowych. Obok bezpośredniego działania na skórę, lotne składniki pod wpływem ciepła parują i są przez chorych wdychane. Ten rodzaj preparatów różnie ocenianych w przeszłości, aktualnie zyskuje na popularności, choć jego stosowanie u małych dzieci jest ograniczone.
Kilka takich preparatów dostępnych jest na naszym rynku farmaceutycznym, np. balsam Herbolen, Herbolen D, Mentoklar żel, Pulmex i Pulmex Baby, Rub Arom, Analgol, Eterisan, Balsam „Świątynia Niebios”, Ben-Gay Childrens, Mentoklar, Pulmonil, VicVapoRub, Transpulmin, Aromagel, Depulol.
Dla przypomnienia, wskazania w aerozoloterapii zwłaszcza choroby o charakterze przewlekłym, nawracającym. Działanie inhalacji to nie tylko działanie substancji czynnych, ale również bardzo ważne działanie nawilżające każdego zabiegu inhalacyjnego.
Wspomnieć należy również o naturalnych solankach mineralnych stosowanych szeroko w lecznictwie uzdrowiskowym. Niskoprocentowe (0,5-1%) solanki, zwłaszcza jodowo-bromkowe wykazują korzystne działanie nawilżające, upłynniające zalegającą wydzielinę oskrzelową oraz aktywizujące transport śluzowo-rzęskowy. Solanki te powinny być podawane jedynie z inhalacyjnych aparatów ultradźwiękowych lub aparatów pneumatycznych starszej generacji.
Leki roślinne stanowią cenne uzupełnienie klasycznej terapii układu oddechowego u dzieci. Ze względu na nawracający ich charakter, leki te, oferujące szeroki wachlarz preparatów, zajmują w pulmonologii praktycznej należne im miejsce. Dodatkowym argumentem za ich stosowaniem u dzieci przemawia fakt dobrej tolerancji i znikomych objawów ubocznych. W pediatrycznym lecznictwie domowym leki te znajdują obecnie coraz szersze zastosowanie.
Piśmiennictwo
1. Alkiewicz J.: Inhalacyjna postać koncentratu z Allium satiwum w eliminacji Candida albicans u dzieci z chorobami układu oddechowego. Herba Polon. Supl. I, 1985, 1-141. 2.Alkiewicz J., Makowska M.: Leki roślinne w chorobach dróg oddechowych. Farmacja Polska 1995, 51, 21, 939-945. 3. Alkiewicz J. i wsp.: Leczenie inhalacyjne i rehabilitacja układu oddechowego u dzieci i dorosłych. Volumed, Wrocław 1995. 4. Danysz A., Telejko E.: Poradnik dla aptekarza. Kwadryga, 1997, 30-36. 5. Lamer-Zarawska E.: Zioła dla dzieci. Astrum, Wrocław 1995, 124-141. 6. Lamer-Zarawska E.: Zioła dla niemowląt i małych dzieci, Gazeta farmaceutyczna, 2000, 5:52. 7. Lamer-Zarawska E.: Kiedy dziecko choruje – pomocne zioła, Gazeta farmaceutyczna, 2000, 6:46. 8. Lamer-Zarawska E.: Zioła dla niemowląt i małych dzieci – przeciwwskazania, Gazeta farmaceutyczna, 2000, 7:46. 9.Lutomski J., Alkiewicz J.: Leki roślinne w profilaktyce i terapii. PZWL, Warszawa 1993, 62-72. 10. Makowska M., Alkiewicz J.: Leki roślinne w chorobach dróg oddechowych ze szczególnym uwzględnieniem aerozoloterapii, Nowa Pediatria, 98, 2:13. 11. Samochowiec L.: Kompendium fitoterapii. Volumed, Wrocław 1995, 58-90.
ZIOŁOLECZNICTWO LUDOWE 