Witaj,
Miażdżyca jest chorobą tętnic cechującą się ogniskowym gromadzeniem w ścianie naczyń cholesterolu, monocytów, limfocytów, tkanki włóknistej, komórek mięśni gładkich i soli wapnia. Zmiany zwężające światło tętnic powodują zahamowanie przepływu krwi. W efekcie tkanki unaczyniane przez chorą tętnicę otrzymują mniej krwi, a przez to mniej tlenu. Złogi cholesterolu nagromadzone w ścianie tętnic aktywują krzepnięcie krwi, co może doprowadzić do tworzenia się przyściennych skrzepów zatykających światło naczyń i całkowicie przerywających przepływ krwi. Dochodzi wówczas do martwicy tkanki zaopatrywanej w krew przez chorą tętnicę.
U ludzi z wysokim stężeniem cholesterolu we krwi, otyłych, mało aktywnych fizycznie, stwierdza się większe ryzyko rozwoju niedokrwiennej choroby serca. Do najważniejszych czynników ryzyka zaliczamy:
– podwyższone stężenie cholesterolu spowodowane wysokim stężeniem LDL,
– nadciśnienie tętnicze,
– palenie papierosów,
– otyłość brzuszną,
– cukrzycę
zespół metaboliczny, zespół miażdżycowo-zakrzepowy,
– niskie stężenie HDL,
– podwyższone stężenie TG spowodowane wysokim stężeniem VLDL,
– podwyższony poziom lipoprotein,
– podwyższone stężenie homocysteiny,
– nieprawidłowe żywienie, które cechuje się w szczególności dużym spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu, a małym witamin antyoksydacyjnych i błonnika.
Miażdżyca najczęściej atakuje tętnice: wieńcowe, kończyn dolnych, mózgu, szyjne, nerkowe. W przypadku tętnic wieńcowych powoduje:
– nadciśnienie tętnicze,
– przerost lewej komory serca,
– narastającą niewydolność mięśnia sercowego, prowadzącą do zawału.
Miażdżyca kończyn dolnych powoduje: niedokrwienie nóg, ból, chromanie przestankowe; co w konsekwencji może skończyć się amputacją kończyn.
Miażdżyca tętnic szyjnych i mózgowych prowadzi do niedotlenienia mózgu, trudności w koncentracji i zapamiętywaniu, a nawet do udaru.
Profilaktyka miażdżycy polega na zwalczaniu czynników ryzyka. U podstaw postępowania leży: racjonalizacja żywienia, kategoryczne unikanie palenia tytoniu, umiar w spożyciu alkoholu, uprawianie aktywności fizycznej, utrzymanie prawidłowej masy ciała. Mało aktywny, siedzący tryb życia zwiększa ryzyko zachorowania 2-krotnie w porównaniu z osobami uprawiającymi ćwiczenia fizyczne. Niewłaściwa jest aktywność fizyczna o przewadze pracy statycznej, bez istotnego ruchu kończyn, ponieważ utrudnia krążenie i oddychanie. Osobnym zagadnieniem jest uzupełnianie racji pokarmowej witaminami antyoksydacyjnymi. Udowodniono, że duże spożycie tokoferolu lub β-karotenu zmniejsza ryzyko choroby niedokrwiennej serca.
Stąd wniosek, że pełne pokrycie zapotrzebowania organizmu na te witaminy oraz na witaminę C, która ułatwia utrzymanie witaminy E w stanie zredukowanym, jest bardzo ważne w profilaktyce.
SUROWCE ROŚLINNE O WŁAŚCIWOŚCIACH ANTyOKSYDACYJNYCH
Zielona herbata – Camelia sinensis
Camelia sinensis jest rośliną z której pozyskujemy liście jako surowiec leczniczy. Liście są stabilizowane suchym, gorącym powietrzem lub parą, a następnie szybko suszone. Herbata z liści C. sinensis ma właściwości antyoksydacyjne, a więczX neutralizujące wolne rodniki obniżające stężenie cholesterolu, triglicerydówów (TG) oraz LDL.
Badania epidemiologiczne wskazują, że wraz ze wzrostem ilości wypijanych przez ludzi filiżanek tej herbaty, następuje wzrost redukcji cholesterolu, TG, LDL oraz spada częstość chorób serca. Odnotowano również korzystny wpływ herbaty na proces utleniania lipidów przez dym papierosowy. Utlenione cząsteczki lipidów są szczególnie niebezpieczne, i właśnie one są głównym sprawcą miażdżycy.
Pyłek kwiatowy
Pyłek kwiatowy charakteryzuje się licznymi właściwościami biologicznymi. Zaliczamy do nich: wyraźne obniżanie wysokiego poziomu całkowitego cholesterolu i TG. Jest składnikiem preparatu Cernilton, który u pacjentów podnosi próg agregacji płytek krwi oraz wzmaga aktywność układu fibrynolitycznego. Powyższe działania zmniejszają ryzyko choroby niedokrwiennej serca i udarów mózgu.
Działanie hipolipemicze uwarunkowane jest obecnością NNKT, które łatwo rozpuszczają połączenia z cholesterolem i obniżają jego stężenie. Ważną rolę odgrywają również fosfolipidy, fitosterole (antagoniści cholesterolu), flawonoidy, fenolokwasy, bogaty zestaw witamin, ze szczególnym uwzględnieniem kwasu nikotynowego oraz biopierwiastki, w tym magnez.
Bulbus Allii sativi – Cebula czosnku
Czosnek pochodzi z rodziny liliowatych – Liliaceae. W świeżych nieuszkodzonych cebulach występuje bezwonna alliina, która po uszkodzeniu tkanek ulega rozpadowi na allicynę o silnym zapachu i właściwościach bakteriobójczych oraz hipoglikemicznych.
Preparaty z czosnku wykazują również działanie hipotensyjne, żółciopędne oraz obniżające poziom cholesterolu. Czosnek hamuje enzymatyczną biosyntezę cholesterolu, dzięki czemu zapobiega jego akumulacji (cholesterolu LDL w tkankach). Za działanie to odpowiedzialne są alliina i ajoeny. Aktywuje fibrynolizę i zwiększa stężenie NO, powodując rozszerzenie naczyń krwionośnych.
Istotną trudność w produkcji preparatów z czosnku stanowi zarówno ilość, jak i nietrwałość składników czynnych. Nieprzyjemny zapach maskuje się różnymi dodatkami, np.: olejkiem miętowym, chlorofilem, olejkiem z pietruszki, sokiem z cytryny. Zapobiegawczo czosnek stosuje się w stanie świeżym przy odpowiednim dawkowaniu, tj. 4 g dziennie.
Herba Violae tricoloris – Ziele fiołka trójbarwnego
Surowiec pozyskujemy z fiołka trójbarwnego z rodziny fiołkowatych – Violaceae. Surowiec wykazuje słabe działanie moczopędne i napotne. W miażdżycy jest stosowany jako środek pomocniczy, stymulujący procesy przemiany materii. Odpowiadają za to związki flawonoidowe i pochodne kwasu salicylowego. Do zawartych tu flawonoidów zaliczyć można: rutozyd, O-glikozydy kwercetyny, C-glikozydy (witeksyna, saponaretyna, orientyna, izoorientyna).
Fructus Crataegi – Owoc głogu, Inforescentia Crataegi – Kwiatostan głogu
Surowce pozyskujemy z dwóch gatunków głogu z rodziny różowatych – Rosaceae: głóg jednoszyjkowy – Crataegus monogyna i głóg dwuszyjkowy –Crataegus oxyacantha. Mają one podobny skład chemiczny, właściwości farmakologiczne i lecznicze. Są łagodnymi lekami nasercowymi, nie zawierającymi glikozydów nasercowych, a zatem nie są toksyczne.
Występujące w nich flawonoidy (hyperozyd, witeksyna i jej pochodne) rozszerzają naczynia wieńcowe i zwiększają przepływ krwi.
NIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE O SPECJALNYM ZNACZENIU
Oleum Helianthi – Olej słonecznikowy
Surowiec otrzymywany jest z nasion słonecznika z rodziny złożonych – Asteraceae, w skład których wchodzą glicerydy kwasów nienasyconych: olejowego, linolowego (około 35%) i α-linolenowego (około 10%). Oprócz tego olej zawiera witaminę F. Należy do olejów półschnących, które wykorzystujemy w diecie przeciwmiażdżycowej.
Oleum Jecoris Aselli – Olej wątłuszowy (tran)
Olej otrzymywany jest z wątroby wątłusza (dorsza) – Gadus morrha. Zawiera on około 85% glicerydów nienasyconych kwasów tłuszczowych:
Istotnymi składnikami są: witamina A (około 800 j.m. w 1 g) i witamina D3 (80 j.m. w 1 g). Ze względu na dużą zawartość długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, między innymi kwasu eikozapentaenowego (EPA) i kwasu dekozaheksanowego (DHA), stanowiących 12% frakcji lipidowej, olej stosowany jest jako środek zapobiegawczy w chorobach sercowo-naczyniowych.
Zmniejsza on stężenie cholesterolu i lipidów w surowicy krwi.
Oleum Olivae – Olej oliwkowy (oliwa)
Pozyskuje się go z drzew oliwkowych Olea europea z rodz. oliwkowatych ( Oleaceae). Owoce zawierają do 36% oleju, którego głównym składnikiem jest gliceryd kwasu olejowego (do 85%). Oprócz tego występuje niewielka ilość wolnych kwasów tłuszczowych. W większych dawkach działa żółciopędnie.
Oleum Oenotherae – Olej wiesiołkowy
Otrzymywany jest z nasion wiesiołka Oenothera biennis i Oenothera paradoxa z rodziny wiesiołkowatych ( Oenotheraceae). Zawiera 80% NNKT: 70% kwasu linolowego i 10% kwasu γ-linolenowego. Wykorzystywany jest w profilaktyce miażdżycy.
Oleum Lini – Olej lniany
Jest bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3, obniżających poziom cholesterolu i TG. Odgrywa istotną rolę w transporcie i metabolizmie cholesterolu, hamuje agregację płytek krwi, zapobiega zakrzepom oraz rozszerza naczynia tętnicze.
Oleum Sojae – Olej sojowy
Otrzymywany jest z nasion soi Glycine soja z rodziny motylkowatych – Fabaceae. Zawierają one 50% białka, 25% oleju, lecytynę i enzym ureazę. W oleju znajduje się 50% kwasu linolowego. Lecytyna pełni ważną funkcję w metabolizmie tłuszczów, dzięki właściwościom emulgującym obniża poziom cholesterolu we krwi.
NIEKTÓRE PREPARATY STOSOWANE W PROFILAKTYCE MIAŻDŻYCY
Marine 18,25 (Callanish)
Preparat zawiera olej z ryb morskich (wielonienasycone kwasy tłuszczowe EPA i DHA. Zmniejsza ryzyko powikłań zakrzepicy, zawału serca. Działa wspomagająco w chorobach obwodowych naczyń krwionośnych, takich jak miażdżyca i żylaki. Szczególnie polecany jest w cukrzycy, otyłości, diecie bogatej w tłuszcze.
Omega Combination (Callanish)
Preparat zawiera olej z nasion wiesiołka, olej z ryb morskich, witaminę E. Stosowany jest w chorobie wieńcowej, nadciśnieniu i miażdżycy naczyń.
Omega 3 (Callanish)
Preparat stosuje się w profilaktyce i leczeniu wspomagającym arytmii, miażdżycy, hiperlipidemii oraz nadciśnieniu tętniczym krwi.
Cholesterol Protect/ brak obecnie na rynku polskim/
Preparat przeznaczony jest dla osób zagrożonych miażdżycą; zawiera niacynę niezbędną do prawidłowych przemian tłuszczów, węglowodanów i białek w organizmie człowieka. W większych dawkach zmniejsza stężenie cholesterolu LDL i TG w surowicy; rozszerza naczynia krwionośne.
β-sitosterol obecny w preparacie hamuje wchłanianie z przewodu pokarmowego cholesterolu, zmniejszając jego stężenie we krwi. Lecytyna warunkuje prawidłowy metabolizm węglowodanów, normalizuje stężenie cholesterolu i TG we krwi. Kwas foliowy i witaminy z grupy B ułatwiają metabolizm homocysteiny. Wysoki poziom tego aminokwasu uszkadza błony wewnętrzne tętnic i w ten sposób przyczynia się do powstawania miażdżycy. Witaminy E i C hamują utlenianie cholesterolu i innych składników lipoproteidów.
Podawanie tego preparatu osobom z wysokim poziomem cholesterolu prowadzi do obniżenia jego poziomu w surowicy, a także poziomu nadtlenków lipidowych.
Czosnek Forte
Bezzapachowy preparat czosnku w kapsułkach. Stosuje się go w wielu schorzeniach związanych z obniżeniem sił odpornościowych organizmu. Oprócz tego wykorzystywany jest w leczeniu miażdżycy.
Selen+Witamina E
Preparat ten wykorzystuje synergistyczne działanie składników. Przyspiesza wydalanie toksyn z organizmu, zapobiega powstawaniu rodników nadtlenkowych oraz obniża poziom cholesterolu.
Tokovit E 200 mg (Hasco-Lek)
Preparat stosowany jest w profilaktyce miażdżycy i chorób niedokrwiennych serca. Przeznaczony jest dla osób narażonych na stres i palaczy tytoniu.
Olekardin
Preparat uzupełnia codzienną dietę w kwasy omega 3,6 i 9 oraz witaminę E. Stosowany w profilaktyce miażdżycy i chorób serca.
Doppel-Herz Aktiv Omega-3 (Doppelherz/Queisser Pharma)
Kwasy NNKT zawarte w preparacie zapobiegają tworzeniu się złogów cholesterolu, obniżają poziom triglicerydów, łagodnie obniżają ciśnienie krwi.
Oli-Femin
Preparat zawiera olej z nasion lnu i ogórecznika oraz kompleks kwasów omega 3, 6 i 9. Przeznaczony jest dla kobiet prowadzących aktywny tryb życia. Poprawia dobre samopoczucie i sprawność umysłową. Stanowi element diety przeciwmiażdżycowej.
DIETA HIPOLEMICZNA
W skutecznym zwalczaniu miażdżycy oprócz przyjmowania zalecanych leków, suplementów diety i ziół, ważną rolę odgrywa dieta. Zaleca się zwracanie bacznej uwagi na codzienny jadłospis. Do zalecanych produktów należą:
– pieczywo z pełnego ziarna, owsianka, ryż, makaron, kasze gruboziarniste,
– mleko chude, sery chude, jogurty chude, białko jajek,
– zupy warzywne, chude wywary mięsne,
– ryby gotowane, wędzone, (unikać skóry),
– indyki, kurczaki, cielęcina, króliki, dziczyzna,
– warzywa świeże i mrożone strączkowe: fasola, groch, soczewica; kukurydza, ziemniaki,
– owoce świeże i suszone, owoce konserwowe (niesłodzone),
– orzechy włoskie, migdały, kasztany,
– kawa filtrowana lub instant, herbata, woda mineralna zawierająca dużo magnezu, napoje bezalkoholowe, bezkaloryczne,
– pieprz, musztarda, zioła, przyprawy korzenne.
Do produktów przeciwwskazanych zalicza się:
– zupy zagęszczane, zaprawiane śmietaną,
– ryby smażone na nieznanym oleju lub tłuszczu,
– krewetki, kalmary,
– tłuste mięso, kaczki, gęsi, kiełbasy, salami, pasztety mięsne,
– smalec, słonina, łój, margaryny twarde, tłuszcze uwodornione,
– warzywa solone, konserwowane, chipsy,
– budynie na pełnym mleku, torty, czekolada, przemysłowe wyroby cukiernicze,
– orzechy kokosowe, orzechy solone,
– majonezy, sól, sosy i kremy sałatkowe.
Pozdrawim, Marysia
Piśmiennictwo
1. Czeczot H.: Aktywność antyoksydacyjna świeżego soku z owoców cytrusowych. Farm. Pol. 2001, 57, 750. 2. Czeczot H.: Potencjał oksydacyjny w wybranych winach białych i czerwonych. Farm. Pol. 2001, 57, 751. 3. Czeczot H.: Antyoksydacyjne działanie koenzymu Q. Farm. Pol. 2002, 58, 908. 4. Czeczot H.: Farmakologiczne działanie resweratrolu. Farm. Pol. 2004, 60, 357. 5. Borkowski B.: Roślinne środki przeciwmiażdżycowe – antisclerotica. Farm. Pol. 1998, 54, 435. 6. Nartowska J.: Związki naturalne o właściwościach antyoksydacyjnych. Farm. Pol. 2001, 57, 741. 7. Nartowska J. i wsp.: Porównanie aktywności antyoksydacyjnej oraz zawartości związków czynnych w herbatach czarnych i zielonych różnych gatunków, otrzymywanych z liści Camelia sinensis L. oraz w herbatkach ziołowych Yerba mate i Rooibos Te. Farm. Pol. 2002, 58, 965. 8. Kędzia B.: Produkty pszczelarskie w chorobach serca i układu krążenia. Wiad. Ziel. 1996, Nr 1, 14. 9. Kohlmünzer S.T.: Farmakognozja PZWL, Warszawa 1998. 10. Sorbowiak A.: In vino sanitas. Żyjmy dłużej 1997, Nr 12, 1. 11. http://www.pfm.pl/u235/navi/198651. 12. http://www.domzdrowia.pl/ productc.php?category=33.
ZIOŁOLECZNICTWO LUDOWE 